प्यालियटिभकेयरः जीवनको गरिमा र सम्मानको यात्रा
जब बिरामी र परिवार एक्लो महसुस गर्छन्
एक राम्रो दिदी आफ्नो ४५ वर्षीय श्रीमानलाई क्यान्सरको अन्तिम चरणमा हेर्दै हुनुहुन्थ्यो । उहाँको श्रीमान दिनेश अस्पतालको बेडमा सुतेका थिए, पीडाले व्यतित, परिवारका सदस्यहरू चिन्तित र असमर्थ जस्तै देखिन्थे । डाक्टरहरूले उपचारका सबै विकल्प समाप्त भएको बताए । यही बेला उनलाई प्यालियटिभकेयरको आवश्यकता थियो । तर नेपालमा यस्तो सेवा कति सीमित छ !
नेपालमा धेरै परिवारहरू गम्भीर रोगसँग जुध्दै आफ्ना प्रियजनको पीडा कम गर्ने उपाय खोजिरहेका हुन्छन् । तर, अधिकांशले यो बुझ्दैनन् कि रोग निको नहुने अवस्थामा पनि बिरामीको जीवन गुणस्तर सुधार्न सकिन्छ । यही हो प्यालियेटिभ केयरको मूल उद्देश्य । यसले नेपाली समाजमा मृत्यु प्रति भएको डर र अज्ञानतालाई सम्बोधन गर्दै बिरामी र परिवारलाई शारीरिक, मानसिक र आध्यात्मिक सहयोग प्रदान गर्छ ।
प्यालियटिभ केयर के हो ? एक मानवीय सहयोगको कथा
प्यालियटिभ केयर भनेको केवल चिकित्सा सेवा मात्र होइन – यो एक समग्र सहयोग हो जसले बिरामी र उसको परिवारलाई जीवनको कठिन क्षणमा साथ दिन्छ । यसलेः
- शारीरिक पीडालाई कम गर्छ
- मानसिक तनावलाई सम्बोधन गर्छ
- परिवारलाई सहयोग गर्छ
- व्यक्तिको गरिमा र सम्मानलाई जोगाउँछ
वास्तविक परिदृश्यः सुमिताको कथा
सुमिता, ३५ वर्षीय एक आमा, स्तन क्यान्सरबाट जुधिरहेकी थिइन् । उनलाई मात्र होइन, उनको सानो छोरा र श्रीमानलाई पनि यो यात्रा अत्यन्त कठिन थियो ।
उनको अनुभवले देखाउँछ कि प्यालियटिभ केयरले कसरीः
- पीडा व्यवस्थापन गर्छ
- भावनात्मक समर्थन प्रदान गर्छ
- परिवारलाई सहयोग गर्छ
नेपालमा स्वास्थ्य चुनौतीहरूः क्यान्सर र दीर्घ रोगको बढ्दो बोझ
क्यान्सरको डर र आक्रामक उपचार
नेपालमा धेरै बिरामीहरू मृत्युको डरले अनावश्यक र महँगो उपचारमा फस्छन्। उदाहरणः
- अन्तिम चरणका क्यान्सर बिरामीहरूले लाखौं रुपैयाँ खर्च गर्छन्
- परिवारले सम्पत्ति बेच्छन वा ऋण लिन्छन्
- उपचारले जीवनको गुणस्तर झनै खराब हुन्छ
वित्तीय विषाक्तता (फाइनान्सियल टक्सिसिटी) : एक गम्भीर समस्या
राजेशको कथाः ४० वर्षीय राजेशलाई फोक्सो क्यान्सर भयो । उपचारका लागिः
- करोडौं रुपैयाँ खर्च गरे
- घर बेचे
- परिवारको सम्पूर्ण बचत समाप्त गरे
- अन्त्यमा उपचार सफल भएन
प्यालियटिभ केयरका प्रमुख पक्षहरू
शारीरिक पीडा व्यवस्थापन
- दुखाइ कम गर्नेऔषधिहरू
- शारीरिक असुविधाहरू कम गर्ने उपायहरू
मनोसामाजिक समर्थन
- मनोवैज्ञानिक परामर्श
- परिवार सदस्यहरूलाई भावनात्मक सहयोग
- सामाजिक सहजीकरण
आध्यात्मिक सहयोग
- व्यक्तिगत विश्वास र संस्कृतिको सम्मान
- आन्तरिक शान्ति र सन्तुलन
एडभान्स केयरप्लानिङः भविष्यको योजना
के हो एडभान्स केयर प्लानिङ?
- व्यक्तिले आफ्नो भविष्यको स्वास्थ्य उपचारको निर्णय पहिले नै गर्ने प्रक्रिया
- चिकित्सकीय उपचार सम्बन्धी व्यक्तिगत इच्छा स्पष्ट गर्ने
वास्तविक उदाहरणः गीताको निर्णय
गीता, ६० वर्षीया महिला, क्यान्सर बिरामी । उनले पहिले नै निर्णय गरेकी थिइनः
- कुन कुन उपचार चाहिन्छन्
- कुन अवस्थामा जीवन समर्थन बन्द गर्ने
- परिवारलाई स्पष्ट निर्देश दिएकी
अन्त्य जीवन हेरचाह (इन्ड अफ लाइफ केयर) : मानवीय दृष्टिकोण
मुख्य उद्देश्य
- बिरामीको गरिमा कायम राख्नु
- पीडा कम गर्नु
- परिवारलाई सहयोग गर्नु
नेपालमा चुनौती
- स्वास्थ्य सेवामा सीमित पहुँच
- सामाजिक कलंक
- आर्थिक असमानता
समाधानका लागि सुझाव
जनचेतना अभियान
- प्यालियटिभ केयरको महत्वबारे सार्वजनिक जागरूकता
- सामुदायिक कार्यक्रमहरू
- मिडियाको प्रभावकारी प्रयोग
स्वास्थ्य प्रणालीमा सुधार
- स्वास्थ्यकर्मीहरूलाई विशेष तालिम
- ग्रामीण क्षेत्रमा सेवा विस्तार
- सस्तो र सुलभ स्वास्थ्य सेवा
नीतिगत परिवर्तन
- प्यालियटिभ केयरलाई राष्ट्रिय स्वास्थ्य नीतिमा प्राथमिकता
- बजेट विनियोजन
- कानूनी संरचना निर्माण
निष्कर्षः एक मानवीय अधिकार
प्यालियटिभ केयर केवल चिकित्सा सेवा होइन – यो एक मानवीय अधिकार हो । हाम्रो समाजले हरेक व्यक्तिलाई सम्मान पूर्ण, गरिमामय र शान्त जीवन र मृत्यु सुनिश्चित गर्नुपर्छ ।
हाम्रो संकल्प
- संवेदनशील स्वास्थ्य सेवा
- व्यक्तिगत गरिमाको सम्मान
- समावेशी र मानवीय दृष्टिकोण
(डा. आनन्दले नयाँ दिल्लीस्थित एम्स हस्पिटलबाट प्यालियटिभ मेडिसिनमा एमडी गर्नुभएको छ । हाल उहाँ भक्तपुर क्यान्सर हस्पिटलमा कार्यरत हुनुहुन्छ ।)
तौल घटाउन सहयोग गर्ने ६ किण्वित खानेकुरा
बुधबार, असार ३२, २०८२
