छोरीको मुस्कान बचाउन आइरन चक्कीको खोजी 

कञ्चनपुरको एउटा सानो गाउँ, रामपुर। गाउँको बिचमा एउटा प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र छ, जहाँ सधैं जसो गर्भवती महिलाहरू, सुत्केरी आमा, र किशोरीहरू आउँछन्। हरेक बिहानी, स्वास्थ्यकर्मी सरिता तामाङको हातमा आइरन चक्कीको एउटा डिब्बा हुन्थ्यो। उनी गर्भवती दिदीबहिनीहरूको हातमा त्यो चक्की राख्थिन्, सँगै मायालु मुस्कान दिन्थिन्, यो खाँदै गर्नु है, छोरीको छाल रातो हुन्छ नि 

तर यो वैशाखको सुरुवातसँगै, सरिताको हातमा चक्कीको डिब्बा खाली हुन थाल्यो।

सरिता दिदी, आज नि आइरन छैन र ? गर्भवती सिमा चौधरीले चिन्तित अनुहारले सोधिन्।

सरिताले हल्का मुस्कान दिइन्, तर आँखा भित्रको चिन्ता लुकाउन सकेनन्, सुन त बहिनी, अहिले डिपोमै अभाव छ रे, दुई हप्ता अघिदेखि नयाँ आपूर्ति आएको छैन। मन्त्रालयबाट पहल हुँदैछ रे। अहिलेलाई केहि उपाय मिलाउँला।

मध्य भाग

आफ्नो कोठामा फर्केर, सरिता सोच्न थालिन्। फोन निकालेर स्वास्थ्य सेवा विभागको पोषण शाखाका प्रमुख लीलाबिक्रम थापाको बयान पढिन् (कतिपय आइरन चक्कीको मिति सकियो, अब नयाँ खरिद प्रक्रिया अगाडि बढ्दैछ।

उनी झस्किइन्, यत्रो संवेदनशील कुरा । मिति सकिएको चक्की१ अनि त यो अभाव त बढ्ने नै भयो।

उनी सहरमा पढ्दै गरेकी मेडिकल छात्रा सृष्टिलाई फोन गरिन्। सृष्टि भने टिचिङ अस्पतालमै इन्टर्नशिप गर्दै थिई। दिदी, टिचिङमा नि स्टक कम छ। काठमाडौँका कतिपय अस्पतालले त आफ्नै बजेटबाट खरिद गर्न थाले रे। तर गाउँघर ?

सरिताको मन कुँडियो। आखिर गर्भवती महिलाहरूलाई आवश्यक पर्ने आइरन चक्की बिना कति दिनरु उनले केही स्थानीय जनप्रतिनिधिहरूसँग छलफल गरिन्।

हामी आफैंले किनेर ल्याउँछौँ -वडा अध्यक्षले भनिन्। तर बजेट सीमित छ।

कथाको टर्निङ

त्यसै दिन, टोलकी एक जना किशोरी, १५ वर्षकी ममता, बेहोस भएर स्वास्थ्य केन्द्र आइन्। जाँच गर्दा पत्ता लाग्यो, उनको हेमोग्लोबिन ८ ग्राम डेसिलिटर मात्र रहेछ।

यो त अत्यन्तै खतरनाक हो, सरिता अत्तालिइन्।

ममताकी आमाले भनिन्, छोरीलाई स्कूलबाट आइरन चक्की दिन्थे, तीन महिनादेखि त्यो नि दिन बन्द भयो।

यो घटना सरिताका लागि आँखामा पट्टी खुल्नु जस्तै भयो। उनले तुरुन्तै स्थानीय एफएम, सामाजिक सञ्जाल, र गाउँसभामा यो विषय उठाइन्।

कथाको समाधान

सरकारले सुनिरहेको थियो, तर प्रक्रिया ढिलो। त्यसैले, गाउँलेहरू आफैं जुटे। युवाहरूले क्राउडफन्डिङ सुरु गरे। स्वास्थ्य केन्द्रको सहयोगमा छिमेकी शहरबाट आइरन चक्कीको केही प्याकेट ल्याइयो।

एक सातापछि, मन्त्रालयबाट खबर आयो — आपत्कालीन आपूर्ति व्यवस्था मिलेको छ।

सरिता मुस्कुराइन्, चक्कीको नयाँ डिब्बा खोलिन्। सिमा चौधरीको हातमा एउटा चक्की राख्दै भनिन्, ल अब यो नियमित खाँदै जानु, बहिनी। हामीलाई गाह्रो परे पनि, छोराछोरीलाई गाह्रो नहोस् भन्ने त चाहियो नि, हैन र

सिमा पनि मुस्काइन्, अनि दिदी, अब कहिले यस्तो अभाव नहोस् है ।

कथाको भाव
मानवता र संवेदनशीलता:सरकारी कार्यक्रमको साना कमजोरीले कति ठूलो असर पार्छ भन्ने देखाउने।

स्थानीय पहलः कहिलेकाहीँ स्थानीय तह र समुदायले कसरी मिलेर समस्या समाधान गर्छन्।

सन्देशः पोषण र गर्भवती महिलाहरूको हेरचाह कति महत्वपूर्ण छ, र यस्ता कार्यक्रमलाई निरन्तरता दिन कति जरुरी छ।