सरकारी सेवाकी पहिलो महिला न्युरो सर्जन डा. नम्रताको जीवनकथा

डा. नम्रता खड्काको यात्रा केवल व्यक्तिगत उपलब्धि मात्र होइन, नेपालमा महिला चिकित्सकहरूको लागि पनि प्रेरणा हो । संवेदनशील र चुनौतीपूर्ण न्युरो सर्जरी क्षेत्रमा उहाँ अबको पुस्ताका लागि रोल मोडेल हो ।  

नेपालमा न्युरोसर्जरी क्षेत्रलाई प्रख्यात बनाउन स्वर्गीय डा. उपेन्द्र देवकोटाको योगदान सबैलाई थाहा छ । अहिले नयाँ पुस्ताका डाक्टरहरूले त्यो बाटो पछ्याउँदै आफ्नो अलग्गै पहिचान बनाउन थालेका छन् । तीमध्ये एक हुनुहुन्छ—डा. नम्रता खड्का । उहाँ सरकारी सेवाकी पहिलो महिला न्युरो सर्जन हुनुहुन्छ । हामीले उहाँसँग पेशा, चुनौती र प्रेरणाबारे खुला कुराकानी गरेका छौँ ।

छोरी मान्छेलाई न्युरो शल्यक्रिया गर्न गाह्रो हुँदैन ?
कुनै पनि पेशाको लिङ्ग हुँदैन । म सर्जन हुँ, त्यसैले आफूलाई महिला वा पुरुष भनेर छुट्याउन रुचाउँदिन । सर्जरी भनेको सीप र लगन चाहिने काम हो । साधारणदेखि जटिलसम्मका धेरै शल्यक्रियामा म सहभागी हुँदै गर्दै आएको छु । चुनौती त हुन्छ । तर गाह्रो भनेर पछि हट्नुपर्ने सोच कहिल्यै आएन ।

तपाईं सरकारी सेवामा काम गर्ने पहिलो न्युरो सर्जन हुनुहुन्छ । यो यात्रा कसरी सुरु भयो ?
चिकित्सा विज्ञान राष्ट्रिय प्रतिष्ठान (न्याम्स) अन्तर्गत वीर अस्पतालमा न्युरो सर्जरीमा एचसिएच सुरु भएको २६ वर्ष भयो । म त्यहाँबाट न्युरो सर्जरीमा एचसिएच गर्ने पहिलो महिला डाक्टर हुँ । त्यससँगै सरकारी सेवामा काम गर्ने पहिलो महिला न्युरो सर्जन पनि बनेँ । यो केवल व्यक्तिगत मात्र होइन, महिलाहरूका लागि पनि एउटा उपलब्धि हो भन्ने लाग्छ ।

न्युरो सर्जरीजस्तो कठिन विषय रोज्नुको प्रेरणा कहाँबाट पाउनुभयो ?
म हुर्कँदा मेरो मामा प्रा. डा. प्रकाश विष्ट न्युरो सर्जन हुनुहुन्थ्यो । त्यस्तै स्व. डा. उपेन्द्र देवकोटाको छविले मलाई निकै प्रभावित पारेको थियो । मेरो घरमा डाक्टर भनेकै सर्जन र सर्जन भनेकै न्युरो सर्जन भन्ने बुझाइ थियो । सानो छँदा पनि मलाई सर्जरी खेल्न मन लाग्थ्यो । म चार वर्षको हुँदा पुतलीलाई बिरामी बनाएर पेट चिरेर ‘शल्यक्रिया’ गरेको थिएँ । त्यो बेला पुतली बिगारें । तर त्यस अनुभवले मलाई अझै यो क्षेत्रमा तान्यो ।

पुतली त बिगार्नुभयो । तर मानिसको शल्यक्रिया गर्दा गल्ती भयो भने त ज्यान नै जाने जोखिम हुन्छ नि ?
बिल्कुलै हो । न्युरो सर्जरी अत्यन्तै संवेदनशील क्षेत्र हो । सानो गल्तीले पनि ठूलो असर पार्छ । त्यसैले हामीले अभ्यासकै क्रममा शव (क्याडेभर) मा शल्यक्रिया गरेर सिकाइ सुरु गर्छौं । बच्चा बेला खेल्दा जस्तो हतार–हतार गर्न पाइँदैन ।

बिरामी शल्यक्रियापछि हिँड्दै, बोल्दै घर फर्किएको देख्दा मात्र सर्जनले आफ्नो सफलता महसुस गर्छ ।

तपाईं शल्यक्रिया गर्दा बिरामीलाई कसरी हेर्नुहुन्छ ?
म बिरामीलाई केवल ‘केस’ भनेर होइन, आफन्तझैं हेर्छु । जसरी आफ्ना आमा–बुवाको शल्यक्रिया गर्थेँ, त्यसरी नै अन्य बिरामीलाई पनि गर्छु । शल्यक्रियाको बेला भावनात्मक त होइन, तर मानवताको सम्बन्ध जोडिएको हुन्छ । मेरो चाहना एउटै हुन्छ—‘बिरामीले शल्यक्रियापछि पहिले जस्तै जीवनमा फर्कन सकून् ।’