पुरुष विदेश जान्छन्, महिलामा रोग आउँछ – कर्णालीको पीडा

डा. उज्वल चालिसे र उहाँको टोलीले क्यान्सरजस्तो गम्भीर रोगको प्रारम्भिक पहिचान र जनचेतनाका लागि दुर्गम भेगमा गरिरहेको काम अत्यन्तै सराहनीय छ । स्वास्थ्य पहुँचविहीन समुदायमा यस्ता कार्यक्रमहरू निरन्तर चलिरहनु आवश्यक छ ।
  

प्रश्न : डाक्टर उज्वल, क्यान्सर स्क्रिनिङ किन आवश्यक हुन्छ ?
उत्तरः जो–कोहीलाई पनि क्यान्सर हुन सक्छ, त्यसैले यसलाई चाँडै पत्ता लगाउनु जरुरी हुन्छ । जति छिटो पत्ता लाग्छ, त्यति नै छिटो उपचार गरेर निको पार्न सकिन्छ । स्क्रिनिङ भन्नाले कुनै विशेष लक्षण नदेखिएका व्यक्तिहरूमा क्यान्सरको सम्भावना पहिचान गर्ने प्रक्रिया हो । नेपालमा स्क्रिनिङ सबै प्रकारका क्यान्सरमा प्रभावकारी नहुन सक्छ । तर महिलामा देखिने पाठेघरको मुख र स्तन क्यान्सरमा भने स्क्रिनिङ निकै उपयोगी मानिन्छ । हामीले दुर्गम स्थानहरूमा स्क्रिनिङ शिविर आयोजना गर्दै आएका छौं । २०८१ चैत २२ गतेदेखि सुदूरपश्चिमका अछाम, डडेल्धुरा र कैलालीमा पनि साताव्यापी अभियानमार्फत करिब १७५० भन्दा बढी   महिलाको स्क्रिनिङ गरेका थियौं ।

प्रश्न : कति जनसंख्याको स्क्रिनिङ गर्नुभयो ? परिणाम के रहे ?
उत्तरः अछाम, रामारोशन गा.पा. मुगाबगर

•     ४५० जना महिलाको पाठेघर र स्तनको स्क्रिनिङ गरियो ।
•     १५ जनामा क्यान्सरको शंका, ५ जनामा पुष्टि ।
•     केही नमुनाहरू परीक्षणको लागि ल्याइएको छ, रिपोर्टपछि आवश्यक सल्लाह दिइनेछ ।

डडेल्धुरा अस्पतालः 

•     करिब ३०० जना महिलाको पाठेघर र स्तनको स्क्रिनिङ ।
•    ५ जना क्यान्सर बिरामी सम्पर्कमा आएका, एकजनालाई तत्काल उपचारका लागि ल्याइएको हो ।

कैलाली, वर्दगोरिया

•     १००० भन्दा बढी महिलाको पाठेघर र स्तनको स्क्रिनिङ ।
•     शंकास्पद व्यक्तिहरूलाई उपचारको लागि सल्लाह दिइएको छ ।

समग्रमा, करिब १५०० भन्दा बढी पाठेघरको क्यान्सर परीक्षणका लागि नमुनाहरू संकलन गरिएको छ । 
 

प्रश्न : स्क्रिनिङ शिविरको मुख्य उद्देश्य के हो ?
उत्तरः मुख्य उद्देश्य भनेको जनचेतना अभिवृद्धि हो । स्क्रिनिङबाट चाँडै क्यान्सर पत्ता लाग्न सक्छ भन्ने सन्देश दिनु मुख्य लक्ष्य हो । बेलाबेलामा हामीले स्थानीय तहसँग समन्वय गरेर समुदायमै गएर उपचारभन्दा बढी जनचेतना र पूर्व–चेतावनीमा काम गरेका छौं ।

प्रश्न : कर्णाली प्रदेशमा गरिएको शिविरको अनुभव कस्तो रह्यो ?
उत्तरः सबैलाई क्यान्सर हुन्छ भन्ने हुँदैन । तर कस्तो जोखिम बोकेकाहरुलाई पछि क्यान्सर हुनसक्छ ? भन्ने आंकलन गर्न सकिन्छ । सुदूरपश्चिम र कर्णालीका भूगोल, सामाजिक अवस्था निकै कठिन छन् । स्वास्थ्य सेवाको पहुँच न्यून छ । धेरैजसो पुरुष भारतमा काम गर्न जाने, यौनजन्य रोग ल्याउने, महिलामा सार्ने—तर महिलाको उपचार नगर्ने चलन पाइएको छ । हाम्रो प्रयास भनेको त्यहाँ सुविधा लैजानु, जनचेतना फैलाउनु र स्वास्थ्य संस्थासँगको सहकार्यमार्फत सेवा दिनु हो । मलिाहरुमा पाठेघरको संक्रमण, आङ खस्नेलगायतका धेरै समस्या देखिनसक्छ । स्तनको समस्या कमै भेट्यौं । तर पाठेघरको समस्या धेरै देखिएको छ ।
 

प्रश्न : रोग लागेको थाहा हुँदाहुँदै पनि किन महिलाहरू उपचार गर्न पाउँदैनन् ?
उत्तरः त्यसमा सामाजिक, आर्थिक कारण छन् ।

•    महिलाहरूमा ज्ञानको अभाव
•    एक्लो महिला, घरमै रोकिएको अवस्था
•     श्रीमानको सहयोगको कमी
•    राज्य र पालिकाबाट सहयोगको अभाव

यस्ता अवस्थाहरूमा स्थानीय तहको जिम्मेवारी ठूलो हुन्छ । हाल सरकारले क्यान्सर जस्ता गम्भीर रोगहरूको लागि एक लाखसम्मको निःशुल्क उपचार सुविधा दिएको छ, तर रोग पहिचानको चरणमै कमजोरी छ । त्यसैले हामीले स्थानीय सरकारलाई बजेट छुट्याउने, बीमा प्रणाली प्रयोग गर्ने र जनचेतना बढाउने सल्लाह दिएका छौं ।