जीवन र मृत्युको बीचमा उभिने अदृश्य शक्ति

‘न्युरो सर्जरीमा सबै जनाको टिमवर्क हो । अपरेशनका लागि आवश्यक सबै सामान तयार गर्नेदेखि उपकरण मिलाउने, कुन अपरेशनमा कसरी तयार गर्ने भन्ने कुरा महत्वपूर्ण हुन्छ । अपरेशन थियटरमा बिरामी आएदेखि शल्यक्रिया गरेर ट्रान्सफर नगरेसम्म ठूलो जिम्मेवारी हुन्छ’—सिन्धु भन्नुहुन्छ ।
 

अनुभवको कथाः अपरेशन थियटरको १२ घण्टा

सिन्धुको सम्झनामा अझै ताजा छ—एकपटक २४ वर्षीय युवालाई टाउकोमा गम्भीर चोट लागेर आकस्मिक अपरेशन गर्नुपर्ने भयो । ‘त्यो रात १२ घण्टा लगातार हामी अपरेशन थियटरमा थियौं । सर्जनले स्क्याल्पेल समाएर घाउ खोल्दा, मैले निरन्तर औजार मिलाउँदै, रक्तस्राव रोक्न सहयोग गर्दै, अक्सिजन स्तर घट्न नदिने गरी निगरानी गर्दै थिएँ ।

बीचमा युवाको मुटुको गति कम भयो, हामी सबै स्तब्ध भयौं । तर तुरुन्तै औषधि दिएर स्थिति सामान्य पारियो । सर्जरी सकिएर बिहान त्यो बिरामीले हल्का आँखा खोल्दा हाम्रो टिमको सबै थकाइ हराएको थियो ।’ त्यस्ता क्षणमा नर्सले देखाउने धैर्य, सजगता र संवेदनशीलता नै जीवन र मृत्युको बीचमा निर्णायक हुन्छ । 

न्युरोसर्जरीमा नर्सले शल्यक्रियापूर्व बिरामीको सम्पूर्ण स्वास्थ्य मूल्याङ्कन, रक्त परीक्षणदेखि इमेजिङ रिपोर्ट व्यवस्थापन गर्नुपर्छ । बिरामी र परिवारलाई शल्यक्रियाबारे मानसिक रूपमा तयार पार्ने काम गर्नुपर्छ ।

शल्यक्रियाको क्रममा  न्युरोसर्जनलाई आवश्यक उपकरण समयमै उपलब्ध गराउने, रक्तस्राव नियन्त्रण, भेन्टिलेसन निगरानी, औषधि व्यवस्थापन, संक्रमण नियन्त्रणलगायतका भूमिका निर्वाह गर्नुपर्छ । शल्यक्रियापछि आईसीयू/एचडीयूमा रक्तचाप, मुटुको गति, अक्सिजन स्तरको निरन्तर निगरानी, बिरामीले बोलेको, हिँडेको, प्रतिक्रिया दिएको जस्ता न्युरोलोजिकल स्टाटस निरन्तर रिपोर्टिङ गर्नुपर्छ । औषधि, फिजियोथेरापी र परिवारलाई आवश्यक परामर्श दिनुपर्छ । 

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) ले  नर्सहरूलाई हेल्थ केयर सिस्टमको मेरुदण्ड भनेको छ । न्युरोसर्जरी जस्तो जटिल क्षेत्रमा प्रशिक्षित नर्स नभए शल्यक्रियाको सफलताको दर घट्ने उल्लेख गरिएको छ ।

डब्लुएचओले भनेको छ—‘कुनै पनि स्वास्थ्य प्रणाली नर्सहरू बिना सञ्चालन हुन सक्दैन, न्युरोसर्जरीमा उनीहरू नै मौन जीवनरक्षक हुन् । डब्लुएचओका अनुसार विशेषज्ञ न्युरोसर्जिकल नर्सिङले बिरामीको सुरक्षा सुनिश्चित गर्छ, जटिलताहरू घटाउँछ र पुनःउपचार/रिकभरीको परिणाम सुधार्छ । 

अमेरिकन एसोसिएसन अफ न्युरोसाइन्स नर्सिङ (आन) ले न्युरोसर्जरीमा नर्सलाई ‘सर्जन र बिरामीबीचको अत्यन्त महत्वपूर्ण सम्बन्ध’  भनेर परिभाषित गरेको छ । उनीहरूको रिसर्चले अनुभवी न्युरो–नर्सले शल्यक्रियापछि हुने जटिलता (जस्तैःइन्फेक्सन, ह्यामोरेज) मा ३०% सम्म कमी ल्याउने देखाएको छ ।

 युरोपियन स्टडी (जर्नल अफ न्युरो साइन्सेस नर्सिङ) को अध्ययनअनुसार, न्युरोसर्जरी युनिटमा १ः१ नर्स–बिरामी अनुपात भएमा रिकभरी समय छोटो हुने, बिरामीको मृत्यु दर घट्ने र परिवार सन्तुष्टि दर उच्च हुने नतिजा आएको छ ।