बिना चिरफार  दिमागको रगतको नलीको उपचार

इन्डोभास्कुलर भनेको बिना चिरफार रगतको नलीबाट उपचार गर्ने प्रविधि हो । यसमा न्युरो, कार्डियो, एब्डोमिन, पेरिफेरल भास्कुलर डिजिजलगायतका विधा हुन्छन् । न्युरो सम्बन्धित इन्डोभास्कुलर सर्जरी गर्नेलाई न्युरो इन्टरभेन्सनिष्ट भनिन्छ ।  मैले गर्ने न्युरो इन्टभेन्सन हो । जसमा दिमागको रगतको नलीको समस्याको उपचार गरिन्छ । जस्तोः स्ट्रोक भएर रगतको नली बन्द भएमा त्यसलाई बिना चिरफार भित्र गएर रगतको नली खोलिन्छ ।

कहिलेकाँही रगतको नली फुटेर रक्तश्राव हुन्छ । त्यो फुटेको रगतको नलीलाई टाल्ने काम गर्दछौं ।  पहिलो कुरा त कसैलाई रोग नलागओस् भन्ने हुन्छ । कहिलेकाँही उच्च रक्तचाप नियन्त्रण नहुँदा अचानक रक्तश्राव हुनसक्छ । एन्युरिज, आर्टेरियो भेनस मालफर्मेसनको समस्या पहिला नै पत्ता लगाउन सकेमा ब्रेन ह्याम्रेज नै हुन पाउँदैन ।

रक्तश्रावको जोखिम बोकेका बिरामीहरुमा पहिल्यै पत्ता लगाउन सकेमा ब्रेन ह्याम्रेज हुन पाउँदैन । तर अचानक ब्रेन ह्याम्रेज भएर आउने कतिपय बिरामीहरुमा दिमागमा कस्तो प्रभाव पारिरहेको छ भन्ने हेर्नुपर्छ । ५० देखि ६० प्रतिशत बिरामीलाई शुरुमा ठूलो प्रभाव पारेको हुन्छ । तर न्युनतम प्रभाव पारेको अवस्थामा सिटी स्क्यान वा एमआरआई गरेर मस्तिष्क र रक्तचापको र कारण पत्ता लगाउनुपर्छ । त्यसपछि बिरामीलाई मनिटर गर्नुपर्छ ।

रक्तस्रावले फेरि पनि क्रिटिकल पार्न सक्छ । यसका लागि प्रेसर, दिमागको अवस्था, न्युरोलोजिकल अवस्थालाई ध्यानमा राख्नुपर्छ । मेरो भूमिका भनेको तपाईको रगतको नली फुलेर, फुटेर रक्तश्राव गरेको छ भने इमर्जेन्सी रुपमा टाल्ने हो । यदि तपाईंको दिमागमा रगत छरिएको ब्रेन हेमोरेइज भएको अवस्थामा एन्युरिजमका बिरामी हुने सम्भावना रहन्छ ।

उनीहरुलाई पहिला एन्युरिजमको अवस्था, प्रकार हेर्नुपर्छ । यदि फुटेर मस्तिष्कमा रक्तश्राव भएको अवस्थामा इमर्जेन्सी रुपमा टाल्छौं । एकपटक फुटेको एन्युरिजम फेरि फुट्यो भने झन् ज्यान लिएर जानसक्ने जोखिम हुन्छ । त्यो बेलामा आकस्मिक फुट्नबाट जोगाएमा पनि केही बिरामीको ज्यान जोगिन्छ । 

ब्रेन हेम्रेज हुँदा तपाईंको हातखुट्टा चलाउनसक्ने बोल्न सक्ने अवस्थामा भएमा एन्युरिजमको शल्यक्रिया गरेर बाँकी करिब सात आठ दिनमा तपाईंलाई हिँड्न सक्ने गरी घरमा पठाउन सक्छौं । यसलाई न्युरो इन्डोभास्कुलर उपचार अर्थात न्युरो इन्डो भास्कुलर सर्जरी भनिन्छ । जसमा कुनै चिरफार नगरीकन गरिन्छ । चिरफार गर्दा बिरामीले धेरै हस्पिटल बस्नुपर्छ । घाउ पाक्ने सम्भावना रहन्छ । संक्रमणको जोखिम हुन्छ ।

तर इन्डोभास्कुलर सर्जरीमा यो कुनै जोखिम हुँदैन । सात आठ दिनमा बिरामी घरमा राम्रो भएर फर्किनसक्छ । 

बिरामी कति समयभित्र आइसक्नुपर्छ ? भन्ने पनि प्रश्न उठ्न सक्छ । ब्रेन हेम्रेज हुँदा तीस देखि चालीस प्रतिशतको पहिलो पटकमै मृत्यु हुन्छ । करिब तीसदेखि चालीस प्रतिशत क्रिटिकल अवस्थामा हुन्छ । करिब २० प्रतिशतमा सामान्य टाउको दुखाई मात्र हुनसक्छ । 

क्रिटिकल अवस्थाका केही बिरामी त आफैं पनि ठिक भएर जान्छन् । त्यो समयमा फेरि फुटेन र रक्तश्राव नभएमा कतिपय बिरामी क्रिटिकल अवस्थामा पनि राम्रो भएको पाइन्छ । ति तीस चालीस प्रतिशत क्रिटिकल बिरामीमध्ये पच्चीस देखि तीस प्रतिशत निको भएर जान्छन् । बाँकी १० देखि २० प्रतिशत बिरामी खस्किदै जान्छन् ।

ब्रेनमा रगतको मात्रा धेरै, एन्युरिजम फेरि पनि फुट्नसक्ने अवस्था, सुगर, उच्चरक्तचाप, दम जस्ता रोग भएका बिरामीहरु खस्किदै जान्छन् । पहिलेदेखिको रोगले उनीहरुलाई समस्या गराउनसक्छ । कम उमेर  भएका र अरु कुनै रोग नभएका बिरामीहरु करिब ९५ प्रतिशतदेखि ९९ प्रतिशतसम्म ब्रेन हेम्रेज भएपनि सुधार भएर जानसक्ने सम्भावना हुन्छ ।

ब्रेन ह्याम्रेज भएका बिरामीको २४ घण्टाभित्र राम्रोसँग उपचार पाएमा धेरै राम्रो हुन्छ । यदि त्यो अवस्था नभएमा शुरुको ३ दिनभित्र पुग्नुपर्छ । त्यसलाई  सुनौलो समय भनिन्छ । ब्रेन ह्याम्रेज हुँदा सुन्निने क्रम ४ देखि ५ दिनबाट अलि बढ्छ । यसले नसा पनि खुम्च्याइदिनसक्छ र दिमागमा चाप पनि बढाउन सक्छ । त्यसैले २४ घण्टाभित्र पुग्दा धेरै नै राम्रो हुन्छ । जति सक्दो चाँडो उपचार भएमा त्यति राम्रो रिकभरी हुने सम्भावना हुन्छ । तर ३ दिनभन्दा ढिलो गर्न हुँदैन ।

 स्केमिक स्ट्रोक (रगतको नली ब्लक भएर हुने समस्या) मासेकेन्डले पनि उपचार फरक पार्छ । समय बढ्दै जाँदा हरेक सेकेन्ड युरोन्सहरु सेकेन्ड मर्दै जान्छन् । एक मिनेटमा एक लाख भन्दा बढी न्युरोन्स मर्न सक्छन् । एकपटक मरेपछि फेरि फर्केर आउन सक्दैनन् । स्केमिक स्ट्रोकमा समय धेरै महत्वपूर्ण छ ।

करिब साँडे चार घण्टाभित्र आइपुगेमा त्यो बिरामीलाई इन्ट्राभेनस थ्रोम्बोलाइसिस औषधि दिएर पनि क्लट खुल्न सक्छ । दोस्रो रगतको थेग्लो जमेको अवस्थामा २४ घण्टाभित्र इन्डोभास्कुलर प्रविधिबाट रगतको थेग्लो निकालेमा रगत सुचारु गर्न सकिन्छ । तर रिसर्च र हामीले गरेको केस अनुसारसबैभन्दा फाइदा भनेको ६ देखि ८ घण्टाभित्र आइपुगेको बिरामीलाई राम्रो सफलता प्राप्त हुने गरेको छ ।  
 भिडियो हेर्नुहोस्